We hebben de BRIL van SCHUBERT gezien! Het was in Wenen. De winkels waren gesloten, het miezerde wat en we liepen rillend over straat. Opeens signaleerden we aan de overkant één of ander museum. Het was opgetuigd met rode borden die ons toeschreeuwden dat er een Schubert-tentoonstelling gehouden werd. Een echt museum, dat was wel zo ongeveer precies waar we aan toe waren. Op naar het museum dus! En ook niet geaarzeld voor het rode stoplicht.G.J.C. Lokhorst. De bril van Schubert. Quod Novum, 12 (9): 12, November 1, 1978. ISSN 0166-5065.
Het museum was uiterst modaal: meterslange vitrines, vaste vloerbedekking; airconditioning, schone gordijntjes. Maar dat alles viel in het niet bij de inhoud van één kastje. We stonden stokstijf stil, konden geen woord uitbrengen en wezen slapjes naar wat dáár lag: de BRIL van SCHUBERT!
De bril van Schubert is één van die voorwerpen waarvan je je hele leven plaatjes ziet zonder er eigenlijk bij stil te staan; maar daar stonden we er dan zomaar oog in oog mee. Daar lag bij echt, live, in vivo. We kregen een eigenaardig gevoel. Want van zoiets schrik je wel. Het is net zo iets als de eerste keer op de maan staan, of de eerste keer vrijen, of opeens blind worden: je weet precies wat het is, maar als het je overkomt, word je toch helemaal van je stuk gebracht.
We bogen ons voorover en namen alle details in ons op. Het bleek al snel dat de bril van Schubert niet zomaar een bril is. De glazen zijn niet rond, maar eivormig; bovendien bestaan ze uit twee delen. Het is dus een dubbelfocus bril, hetgeen uiterst modern is voor die tijd. Voorts valt de brug op tussen de twee eivormige frames waarin de glazen gevat zijn: deze is dubbel uitgevoerd, waarschijnlijk om het geheel een grotere stevigheid te verlenen.
Een andere bijzonderheid van het ontwerp is dat de bril niet, zoals alle tegenwoordige brillen, haken heeft die om de oren geslagen moeten worden. In plaats daarvan zijn er elastische koorden om de positie van het montuur ten opzichte van het hoofd te fixeren. Met andere woorden: de bril van Schubert is rond twee assen symmetrisch. Waarom? Zegt dit iets over het karakter van de drager? Symmetrie is een soort evenwichtigheid, maar Schubert's geestelijk evenwicht is niet spreekwoordelijk. En van zijn muziek wordt zelfs wel gezegd dat hij er ieder richtingsgevoel in lijkt te verliezen.
Toch vroegen wij ons af of er geen waarheid schuilt in het dictum "Toon mij uw bril en ik zal zeggen wat voor mens u bent." Dit blijkt bijvoorbeeld wel bij Hitler's bril. Er bestaat geloof ik maar één afbeelding van hem waarop hij zijn bril draagt. Daarop zit hij in een immens grote ruimte achter een kolossaal mahoniehouten bureau, zijn zwakke ogen versterkt met een leesbril; een aandoenlijk mannetje, dat het allemaal een beetje boven het hoofd gegroeid is. De foto werd verboden door de Duitse censuur; maar door een Wonder is hij ons overgeleverd, zodat wij weten hoe Hitler er met bril, dus écht, uitzag. Het is duidelijk dat de foto werd verboden omdat bij zo ONTHULLEND is.
Hitler's collega Nero droeg trouwens ook een bril. Zijn bril was natuurlijk niet van glas, maar van kunstig geslepen beryl. Waarschijnlijk was het een monocle, maar hoe hij er precies uitzag, wordt ons door de geschiedenis aan het oog onttrokken.
Er zijn nog wel meer beroemde brillen; zo zal die van Einstein, wiens hersenen nu bewaard worden in een cider fles in Wichita, Kansas, ook wel ergens tentoongesteld worden. Maar de beroemdste is toch die van Schubert. Want zijn gezicht associeer je METEEN met zijn bril. De twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een Schubert met contactlenzen is een contradictio in terminis. Ik denk, dat als Schubert's MUZIEK al lang vergeten is, men zijn BRIL nog steeds zal kennen.
Previous | Up | Next
gjclokhorst@gmail.com || July 17, 2015 || HTML 4.01 Strict