Het boek der natuur wordt tegenwoordig slechts gelezen met de optische prothesen van de natuurwetenschappen op. Wat tegenwoordig de "natuur" heet, wordt bepaald door de interesse van enkele vooraanstaande laboratoria. Maar als wij ver vóór onze tijd hadden geleefd. hadden we de natuur waarschijnlijk met heel andere ogen bekeken. We hadden dan waarschijnlijk dezelfde bril opgehad als het grootste deel der toenmalige Europese intelligentsia--de óók enigszins beslagen bril van de alchemie, ons zo welbekend van de prenten van Breughel.G.J.C. Lokhorst. De steen der wijzen. Quod Novum, 12 (7): 12, October 18, 1978. ISSN 0166-5065.
Een der aardigste overblijfselen uit deze tijd hebben we te danken aan de Markies Palombara, natuurvorser te Rome. Deze had in de tweede helft van de zeventiende eeuw een soort voorloper van de Wiener Kreis opgericht. Om de twee weken kwam een groep astrologen, alchemisten, kabbalisten en andere occultisten in zijn paleis bijeen om de Steen der Wijzen te zoeken. Het idee achter deze speurtocht was zo gek nog niet: men zag kaarsen in rook opgaan en adem in vuur, dus waarom zouden minderwaardige metalen niet in goud kunnen overgaan?
Oorspronkelijk was de Steen der Wijzen een mineraal dat metalen in goud kon veranderen, zoals arsenicum toegevoegd aan koper het koper het aanzien van zilver gaf. In het verloop van de tijd werd het elixir ook een panacee voor alle kwalen, die onsterfelijkheid en zelfs wijsheid in de kunstenaar teweeg kon brengen.
Op een dag was het dan zo ver. De groep had zich weer rond het haardvuur geschaard, en één van de leden maakte bekend dat hij recept gevonden had. Er was slechts één moeilijkheid: hij begreep het recept niet. Maar stellig zou een ander lid het wel begrijpen. Hij haalde een erg oud manuscript uit zijn tas tevoorschijn en liet het rondgaan; maar helaas, wat bleek? Niemand slaagde erin de oude formules te ontcijferen en uit te voeren. Men raadpleegde een groot aantal andere deskundigen; maar het lukte ook hun niet.
De jaren gingen voorbij. De groep viel uiteen en de markies voelde zijn einde naderen. Wat te doen? Het zou zonde zijn de formule om goud te maken verloren te laten gaan. Tenslotte besloot de oude, goudzieke markies hem in marmer uitgebeiteld aan te brengen in de muur van zijn paleistuin, in de hoop dat iemand hem kon ontcijferen. In 1680 was de inscriptie klaar; de markies stierf een paar jaar later zonder de oplossing te hebben mogen meemaken.
Thans is ook het paleis afgebroken. Maar de Porta Magica is nog steeds te zien. Hij bevindt zich op de Piazza Vittorio Emanuele II, een groot rechthoekig plein in hartje Rome. De lokale bevolking kent hem goed, maar in iedere reisgids zoekt men hem vergeefs. De Porta Magica wordt door niemand meer gelezen; integendeel zelfs, hij wordt door de marktlui van het plein en masse als openbaar urinoir gebruikt. In het midden van het plein bevindt zich een park, dat omringd wordt door marktstalletjes, en midden in het park staat de Porta Magica, vuil, verweerd, en gebarsten, geflankeerd door twee stenen saters, en gehuld in een waarlijk alchemistische stank.
De teksten op de poort zijn inderdaad even mysterieus als intrigerend. Ze luiden als volgt. "Drieërlei zijn de wonderen: God en de mens, de moeder en de maagd, de Drievoudige en de Ene. De westelijke draak bewaakt de ingang van de magische tuin en zonder de Alcide zou Jason de Colchische genietingen niet hebben gesmaakt. Wanneer zwarte raven in jouw huis witte duiven zullen voortbrengen, dan zul jij wijs heten. Wie weet te branden met water en te wassen met vuur, maakt uit de aarde de hemel en uit de hemel de kostbare aarde. Om het kwik en de keten van vuur te witten zal Diana zonder kleed komen, De diameter van de bolcirkel van Tau en het kruis van de cirkel die geen cirkel is helpen. Laat de aarde boven je hoofd vliegen; verander dan de wateren van de bergstromen met haneveren in steen. Het is de geheime taak van de ware wijze om de aarde te openen teneinde de welvaart van het volk te zaaien." Wat moeten we hier in vredesnaam mee aanvangen?
Nu bevatten de rare recepten van de alchemisten vaak erg praktische voorschriften, die verdraaid zijn door onwetendheid. "Stel metaal aan de zon bloot met urine van een kind aan de moederborst," "Zoek een meisje dat opvalt vanwege haar schoonheid en zet haar poedelnaakt onder een bron van kwik, zodat deze bekoord wordt door haar schoonheid,"--dit klinkt allemaal nogal vreemd, maar urine diende als bron van zouten, de zon staat waarschijnlijk voor een edel metaal als goud, en de kwikbron, "in een plaats ver in het westen waar tin wordt gevonden," wijst op oude legenden over het verre Albion.
Zo gemakkelijk komen we er bij de Porta Magica echter niet uit. We weten niet wat voor esoterische symboliek hier gebruikt wordt, welke stoutmoedige filosofische stellingen hier versluierd zijn. En de kans wordt steeds groter dat we het nooit zullen weten. De goudmijnen in Peru werden geopend; een nieuwe wetenschap raakte in de mode; het gevolg was dat de belangstelling voor de alchemie uitdoofde. Men keek niet meer naar de Porta Magica, en nu zal ze wel voor eeuwig hermetisch gesloten blijven.
Om dit te voorkomen, staat hier de tekst. Ik loof een prijs uit voor de goede oplossing. Wie voor dit blad een stukje schrijft over zijn vakantie, heeft de kans een "mooie" prijs in de wacht te slepen; maar de lezers kunnen beter hun tijd besteden aan deze tekst. Want ik beloof hun bij een juiste oplossing een véél mooiere prijs! Hoeveel kilo wilt u? Drie? Zeven? U zegt het maar.
Previous | Up | Next
gjclokhorst@gmail.com || July 17, 2015 || HTML 4.01 Strict